แม้จะมีบทบาทสำคัญในเศรษฐกิจของหลายประเทศ แต่ “ธุรกิจครอบครัว” ในศตวรรษที่ 21 ไม่อาจเติบโตได้ด้วยสูตรเดิมอีกต่อไป
จากการสำรวจธุรกิจครอบครัว 2,683 ราย ใน 80 ประเทศทั่วโลก โดย KPMG Private Enterprise ร่วมกับ STEP Project Global Consortium พบว่า โครงสร้างการบริหารที่แข็งแรง และความกล้าในการเติบโต คือสองหัวใจสำคัญของธุรกิจครอบครัวที่ประสบความสำเร็จอย่างต่อเนื่อง
“ความเข้าใจและการปรับปรุงปัจจัยขับเคลื่อนการเติบโตนั้นมีความสำคัญอย่างมาก ไม่เพียงเพื่อให้ธุรกิจครอบครัวสามารถอยู่รอดได้เท่านั้น แต่ยังเป็นหัวใจของการส่งต่อความสำเร็จจากรุ่นสู่รุ่นด้วย การเติบโตในทุกวันนี้ไม่ใช่แค่การขยายตัวด้านการเงิน แต่ยังรวมถึงความยืดหยุ่นและความสามารถในการปรับตัวด้วย” รอบบิน แลงสฟอร์ด ผู้นำระดับโลก ฝ่ายธุรกิจครอบครัว KPMG Private Enterprise เคพีเอ็มจี อินเตอร์เนชั่นแนล กล่าว “การรับมือกับความท้าทายดั้งเดิม เช่น บรรษัทภิบาลของธุรกิจครอบครัว ควบคู่ไปกับการคว้าโอกาสที่เกิดขึ้นใหม่ อย่างการเข้าถึงเงินทุนเพื่อการเติบโต จะช่วยรับประกันความสำเร็จของธุรกิจครอบครัว ท่ามกลางภูมิทัศน์โลกที่เปลี่ยนแปลงอย่างต่อเนื่องได้” แลงสฟอร์ดอธิบาย
ข้อมูลเผยให้เห็นว่าธุรกิจครอบครัวยังมีช่องทางในการเติบโตอีกมาก โดยมีปัจจัยสนับสนุนสำคัญคือ การปรับเปลี่ยนแนวคิดพื้นฐานในการทำธุรกิจ แรงผลักดันสำคัญของยุคนี้ ได้แก่ การกลับมาทำงานที่ออฟฟิศ การเปลี่ยนแปลงในการกำกับดูแลกิจการ ปัญญาประดิษฐ์ (AI) การดำเนินงานด้านสิ่งแวดล้อม สังคม และบรรษัทภิบาล (Environmental, social and governance: ESG) และความปลอดภัยทางไซเบอร์ ซึ่งล้วนต้องการให้ผู้นำธุรกิจครอบครัวตัดสินใจอย่างเป้าหมายว่าจะเปิดรับหรือปฏิเสธสิ่งใด และปรับตัวให้เท่าทันการเปลี่ยนแปลงของโลกธุรกิจในปัจจุบัน.
“ขณะที่เราเข้าสู่ยุคใหม่ที่เต็มไปด้วยความท้าทายที่ซับซ้อนขึ้น ทั้งในด้านการกำกับดูแลกิจการ การนำเทคโนโลยีมาใช้ และความเปลี่ยนแปลงของตลาด ธุรกิจครอบครัวต้องใช้แนวทางที่หลากหลาย เพื่อให้มั่นใจว่าจะประสบความสำเร็จและมีความยืดหยุ่นในระยะยาว การทำให้กรอบการกำกับดูแลกิจการเป็นทางการ การวางแผนการสืบทอดธุรกิจเชิงรุก การบูรณาการ ESG เข้าไปในกลยุทธ์ธุรกิจหลักพร้อมโอบรับเทคโนโลยีใหม่ๆ ล้วนช่วยเสริมสร้างมรดกของครอบครัว เพิ่มความผูกพันระหว่างรุ่น และสนับสนุนการเติบโตอย่างยั่งยืน นอกจากนี้ การควบรวมและการซื้อกิจการเชิงกลยุทธ์ยังสามารถเพิ่มประสิทธิภาพการดำเนินงาน และปลดล็อกศักยภาพในอนาคตได้” ศศิธร พงศ์อดิศักดิ์ หุ้นส่วน และหัวหน้าฝ่าย KPMG Private Enterprise เคพีเอ็มจี ประเทศไทย กล่าว
บรรษัทภิบาล เงินทุน และ M&A: 3 อาวุธลับที่ธุรกิจครอบครัวต้องใช้
มีหลักฐานที่ชี้ว่า การกำกับดูแลกิจการมีความสำคัญ โดยธุรกิจครอบครัวที่ประสบความสำเร็จมีแนวโน้มสูงกว่าร้อยละ 10 ที่จะมีโครงสร้างคณะกรรมการอย่างเป็นทางการ ซึ่งช่วยส่งเสริมความยั่งยืนและประสิทธิภาพในการดำเนินธุรกิจ การวางแผนเส้นทางการเติบโตไว้อย่างชัดเจนและรอบคอบ จะช่วยให้ธุรกิจครอบครัวสามารถใช้ประโยชน์จากเงินทุนเพื่อการเติบโตได้มากขึ้น พร้อมทั้งเข้าร่วมกิจกรรมควบรวมและซื้อกิจการ (M&A) เพื่อขยายธุรกิจและสร้างนวัตกรรม การศึกษาเน้นย้ำว่าในช่วงสามปีที่ผ่านมา มีธุรกิจครอบครัวเกือบ 500 รายที่เข้าร่วมกิจกรรม M&A โดยร้อยละ 60 เป็นการเข้าซื้อกิจการของธุรกิจครอบครัวอื่น นอกจากนี้ยังมีรายงานว่า บริษัทลงทุนภาคเอกชนให้ความสนใจเพิ่มขึ้นในการสนับสนุนการเติบโตของธุรกิจครอบครัว โดยมองว่าธุรกิจเหล่านี้ต้องการทั้งแหล่งเงินทุนและความเชี่ยวชาญเฉพาะทาง ที่จะช่วยให้การเปลี่ยนผ่านเป็นไปอย่างราบรื่น และสร้างการเติบโตในระยะยาว
ประเทศไทยเป็นตัวอย่างที่น่าสนใจของการที่ธุรกิจครอบครัวเปิดรับการเป็นพันธมิตรกับบริษัทลงทุนภาคเอกชน เพื่อขับเคลื่อนการเติบโตและการสืบทอดธุรกิจ
“ประเทศไทยมีธุรกิจครอบครัวที่แข็งแกร่งเป็นพิเศษ ในช่วงหลายปีที่ผ่านมา เราได้เห็นกรณีที่กองทุน private equity ได้ร่วมมือกับเจ้าของธุรกิจ ทั้งในด้านการจัดหาเงินทุนเพื่อการเติบโตในอนาคต การแนะแนวทางในการปรับปรุงการกำกับดูแลกิจการ และประสิทธิภาพในการดำเนินงาน รวมถึงยังสนับสนุนเรื่องการสืบทอดกิจการอีกด้วย” เอียน ธอร์นฮิลล์ หุ้นส่วนและหัวหน้าฝ่ายที่ปรึกษาการซื้อขายกิจการ เคพีเอ็มจี ประเทศไทย กล่าว
“นี่เป็นช่วงเวลาที่น่าตื่นเต้นอย่างยิ่งสำหรับธุรกิจครอบครัว และสำหรับหลาย ๆ ธุรกิจ นี่อาจเป็นช่วงเวลาสำคัญในประวัติศาสตร์ของพวกเขา” แอนเดรีย คาลาโบร ผู้อำนวยการฝ่ายวิชาการของ STEP Project Global Consortium กล่าว “สิ่งที่น่าสังเกตคือ การเข้าซื้อกิจการระหว่างประเทศไม่ใช่แค่การทำธุรกรรมทางการเงินเท่านั้น แต่เป็นการตัดสินใจเชิงกลยุทธ์ที่ได้รับอิทธิพลจากโครงสร้างความเป็นเจ้าของของธุรกิจ ผู้บริหาร และวิสัยทัศน์ระยะยาว บอร์ดบริหารที่มีการกำกับดูแลที่ดีต้องตระหนักถึงปัจจัยที่ซับซ้อนเหล่านี้ เพื่อให้มั่นใจว่ากลยุทธ์การซื้อกิจการสอดคล้องกับทั้งเป้าหมายทางการเงิน และคุณค่าทางจิตใจที่ครอบครัวให้ความสำคัญ” คาลาโบรกล่าวเพิ่มเติม
แนวทางสำคัญสำหรับธุรกิจครอบครัวที่อยากเติบโตจากรุ่นสู่รุ่น
รายงานฉบับนี้ระบุแนวทางหลายประการที่ธุรกิจครอบครัวสามารถดำเนินการเพื่อขับเคลื่อนการเติบโตและความยั่งยืนในระยะยาว ขยายกรอบความคิดเกี่ยวกับความสำเร็จให้ครอบคลุมมากกว่าแค่การสืบทอด แต่ควรหมายถึงการส่งผ่านธุรกิจจากรุ่นสู่รุ่นอย่างมีคุณค่าและมีความหมาย
- เสริมสร้างการกำกับดูแลกิจการ: จัดตั้งโครงสร้างบอร์ดบริหารอย่างเป็นทางการเพื่อยกระดับประสิทธิภาพการตัดสินใจและความยั่งยืน พร้อมพิจารณาองค์ประกอบของบอร์ดอย่างรอบคอบ
- สร้างช่องทางการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น: เกือบร้อยละ 40 ของสมาชิกครอบครัวตั้งคำถามเกี่ยวกับคุณภาพของการสื่อสารระหว่างสมาชิกครอบครัวและธุรกิจครอบครัว
- ส่งเสริมการมีส่วนร่วมข้ามรุ่น: สมาชิกครอบครัวรุ่นถัดไปเพียงร้อยละ 52 เท่านั้นที่มีส่วนร่วมในการพัฒนากลยุทธ์ ควรเปิดโอกาสให้สมาชิกครอบครัวจากหลายรุ่นมีบทบาทในธุรกิจมากขึ้น เพื่อเพิ่มความยั่งยืนและประสิทธิภาพในการดำเนินงาน
- ให้ความสำคัญกับความยั่งยืน: บูรณาการแยวคิดด้านความยั่งยืนไว้ในกลยุทธ์ธุรกิจ เพื่อสร้างคุณค่าทางเศรษฐกิจ และเสริมสร้างความสัมพันธ์กับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
- ใช้ประโยชน์จากเงินทุนเพื่อการเติบโตและ M&A: มองหาโอกาสในการเข้าถึงเงินทุนเพื่อการเติบโต และพิจารณา M&A เชิงกลยุทธ์เพื่อขยายตัวสู่ตลาดใหม่และสร้างนวัตกรรม
- พิจารณาความร่วมมือกับบริษัทลงทุนภาคเอกชน: สร้างความสัมพันธ์กับบริษัทลงทุนภาคเอกชนและสำนักงานธุรกิจครอบครัว (family office) เพื่อเข้าถึงแหล่งเงินทุนใหม่ ข้อมูลเชิงกลยุทธ์ และความเชี่ยวชาญที่จะช่วยสนับสนุนการเปลี่ยนผ่านทางธุรกิจ และการเติบโตในระยะยาวให้ประสบความสำเร็จ
- ทบทวนความหมายของ “ความสำเร็จ” สำหรับธุรกิจครอบครัว: เมื่อธุรกิจครอบครัวต้องปรับตัวตามการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สิ่งแวดล้อม และสังคม ความสำเร็จในอนาคตควรมีหน้าตาอย่างไร และคุณจะวัดความสำเร็จนั้นอย่างไร
www.smethailandclub.com
ศูนย์รวมข้อมูลธุรกิจเอสเอ็มอี
